جلوه های طبیعت (طبیعت گرایی عرفانی) در دفتر ششم مثنوی معنوی

مولانا با استفاده از طبیعت و جلوه های آن، راهی به سوی عالم وحدت می گشاید و معتقد است حتی آنگاه که انسان رو به صورت می کند، در حقیقت رو به سوی معبود کل دارد. در نظر مولانا در باطن هر آفریده وعنصری حقایقی نهفته است که هر فرد به میزان وسعت نظر و بصیرت خود آن را در می یابد. بنابراین بررسی جلوه های طبیعی در مثنوی راهگشای ورود به عالم عرفانی مولاناست. در پژوهش حاضر سعی شد تا فرهنگی جامع و موضوعی از همه جلوه های طبیعی که در دفتر ششم مثنوی به کار رفته است، فراهم آید. در مرحله نخست، ضمن تعیین دقیق آمار هر پدیده ی طبیعی، این عناصر به سه گروه اصلی آسمانی، دریایی و زمینی طبقه بندی گردید. نگارنده در پایان پژوهش دریافت در دفتر ششم در بین جلوه های طبیعی آسمانی، دو واژه ی روز و شب، در میان پدیده های دریایی، واژه های آب و دریا، و در بین عناصر زمینی، دو واژه ی خاک و آتش، بیشترین بسامد را دارند. در مرحله دوم این پژوهش، صور خیال مربوط به هر پدیده ی طبیعی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج زیر حاصل شد : 1- اکثر جلوه های طبیعی دفتر ششم مثنوی، درون تمثیل و به صورت نماد به کار رفته است. در این پژوهش به جهت وسعت کار به بحث نماد پرداخته نشده است. 2- در بین صور خیال به کار رفته در دفتر ششم مثنوی، استعاره بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است. با استفاده از نتایج این بررسی ها می توان گفت : مولانا با گنجاندن جلوه های طبیعی در پیمانه ی قصه و تمثیل توانسته است مخاطب را به افق های ماورای طبیعی سوق دهد و او را به اوج قله ی بلند عرفانی مثنوی برساند و با استفاده از پدیده های ملموس و قابل درک جهان کثرت، مقاصد و معانی بلند و عمیق عرفانی را بیان کند.